Sesta PN Halo Konfirmasaun Votu ba OJE 2016, FRETILIN Mantein Pozisaun

Parlamentu Nasionál tuir planu iha loron (8/1/2016) sei halo plenaria extraordinariu hodi fo konfirmasaun votu ba Orsamentu Jerál Estadu 2016 ne’ebé Prezidenti Republika Taur Matan Ruak veta iha loron (29/12/2015) liu ba.

Xefe Bankada FRETILIN iha Parlamentu Nasionál, Kamarada Deputadu Aniceto Guterres hatete, iha demokrasia no sistema semi prezidensialista ne’ebé TL hahi separasaun depoderes, orgaun ida-idak halao nia kompetensia tuir  konstituisaun fó, maibé oras ne’e dadaun FRETILIN nia pozisaun mak defende nafatin OJE 2016 ne’ebé hetan aprovasaun iha finál globál ho votu unanimidade.

 “Se Prezidenti Republika veta, kala nia uza duni nia kompetensia maibé konstituisaun mos fó dalan kuandu Prezidenti da Republika halo veta politíka karik, Parlamentu Nasionál konfirma ou la konfirma, karik  Parlamentu Nasionál konfirma, depois loron 8 (nia laran) Prezidenti Republika tenki promulga (tanba) laiha dalan seluk,” dehan Xefe Bankada FRETILIN Kamarada Aniceto Guterres.

FRETILIN nia pozisaun, Kamarada Aniceto dehan,  hatudu tiha ona iha debate generalidade no debate espesialidade to’o votasaun finál globál FRETILIN vota afavór.

“Sei defende diploma ne’e hodi halo konfirmasaun ba diploma ne’e,” resposta Kamarada Aniceto ba Jornalista sira wainhira husu pozisaun FRETILIN nian ba veta ne’ebé PR Taur halo ba OJE 2016.

Prezidenti Republika kestiona orsamentu infrasestrutura  ba ZEESM no projetu tasi mane ne’ebé bo’ot, Kamarada Aniceto dehan, ne’e opsaun politíka sestu governu konstitusionál nian.

“Ne’e kestaun politíka, opsoens politíka ne’e depende ba governu, (i) governu ida ne’e apoiadu husi bloku koligasaun ida, FRETILIN maske opozisaun maibé orsamentu ne’e orsamentu Parlamentu Nasionál ninian,” dehan Kamarada Aniceto.

Kamarada Aniceto dehan, FRETILIN  mos vota afavór ba OJE 2016 tanba ne’e  laiha buat ida atu hadia I depois Prezidenti da Republika  nia veta ne’emos veta politíka laos veta inkonstituionál.

“Se veta por inkonstitusionalidade hakarak ka lakohi Parlamentu Nasionál tenki hadia diploma ne’e 

tuir Tribunál Konstitusonál ka Tribunal Rekrusu, espesifika iha ne’eba karik ida ne’e inkonstitusionál, mais agora veta politíka ne’e Parlamentu Nasionál atu konfirma ka la konfirma ne’e pozisaun politíka, depende ba Bankada Parlamentares (ne’ebé iha asentu iha PN), FRETILIN nia pozisaun mak hau hatete por inquantu agora dadauk ami defende hodi konfirma diploma ne’e tanba vota unanimidade,” dehan  Kamarada Aniceto.

Iha parte seluk, Prezidenti Parlamentu Nasionál Vicente Guterres hatete, veta ne’ebe PR Taur halo ba OJE 2016 ne’e kompetensia  Prezidenti da Republika iha tuir konstituisaun haruka.

Maibé, Prezidenti PN Vicente dehan, Bankada  sira iha PN  nia pozisaun sei analiza ho kalma, respeitu ho sernidade ba veta ne’ebé mak PR Taur Matan Ruak veta.

“Sei analiza depois dia (8/1/2016)  Sesta feira sei iha plenariu extraordinariu, para bele fó sai pozisoens husi Bankadas no Governu, sobre sentidu do veto nian ne’e, para depois sei halao fali votasaun para hare konfirma,” dehan Vicente Guterres.

Iimportante liu Prezidenti PN ne’e husu atu Timor oan sira  atu respeita malu, respeita Prezidenti da Republika nudar orgaun soberania, ne’ebé nia ezerse ninia kompetensia rasik e mos respeita ba orgaun soberania Parlamentu Nasionál.

“Ida ne’e normal iha demokrasia, labele kaer ne’e atu kria instablidade politíka, atu la respeita malu,” dehan Vicente.

Tuir nia katak, oras ne’e dadaun TL iha problema bo’ot mak definisaun ba  fronteira maritima para TL bele hetan nia integridade territorial ne’ebé falta. TL iha tiha ona soberania politíka,mais  integridade territorial seidauk iha.

“Ita hein katak ita hotu hamutuk labele falta nein ida, partidu politiku, sosiedade sivil, povu tomak ita hamutuk para ita bele hetan ita nia fronteira maritima ida ne’ebé mak tuir direitu internasionál,que liña media ne’ebé ita nia maun alin sira, estadu Australia rekuñese ba Nova Zelandia, ba Calidonia, ba Guiné Papua, um mesmu kriteiriu ne’ebé mak tuir direitu internasionál liña mediana ne’e ita mos tenki hetan, ita lakohi nein mais nein menus, ita hakarak mak ita nia direitu. Hau apelu sernidade luta ba ita nia rain, luta ba ita nia fronteira maritima,” apelu Prezidenti PN Vicente.